Psychoterapia poznawczo-behawioralna

O psychoterapii poznawczo-behawioralnej

Co to właściwie jest?

Psychoterapia poznawczo-behawioralna to metoda pracy nad problemami polegająca na rozmowie, edukacji i wykonywaniu różnego rodzaju ćwiczeń. Założeniem psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest to, że u źródła trudności wielu pacjentów leżą ich własne przekonania i sposoby zachowywania się, które się wzajemnie podtrzymują i utrudniają poprawę. Nieadekwatne myśli w trudnych sytuacjach wywołują przykre emocje, które mobilizują do nieskutecznego działania, co z kolei wzmacnia poczucie bezradności. Celem terapii jest analiza tych myśli, emocji i zachowań, by następnie zastosować odpowiednie techniki pracy prowadzące do przerwania tego błędnego koła.

Jak to wygląda w praktyce?

Terapia poznawczo-behawioralna opiera się na współpracy pomiędzy terapeutą a pacjentem. To znaczy, że terapeuta nie tylko słucha, co pacjent ma do powiedzenia, ale aktywnie i często dyrektywnie angażuje się w proces terapii. Terapeuta ukierunkowywuje i pomaga uporządkować to, o czym mówi pacjent.
Terapia poznawczo-behawioralna jest zorientowana na cel i rozwiązywanie problemów. Sesje terapeutyczne polegają głównie na rozmowie, ale ważne jest też wykonywanie przez pacjenta wcześniej ustalonych ćwiczeń pomiędzy sesjami. Terapeuta nie narzuca swoich intepretacji trudności pacjenta, tylko dzieli się swoimi obserwacjami i sprawdza czy zgadzają się z tym, co pacjent odczuwa i myśli.

Czym się różni od innych podejść terapeutycznych?

Terapia poznawczo-behawioralna jest dość mocno ustrukturalizowana i ograniczona w czasie. Dzięki temu zazwyczaj trwa krócej niż terapia w innych nurtach. Inne podejścia terapeutyczne mogą kłaść większy nacisk np. na relację między pacjentem a terapeutą, system rodzinny w którym funkcjonuje albo ważne doświadczenia z dzieciństwa. W terapii poznawczo-behawioralnej też jest miejsce na te rzeczy, ale nie są one najważniejsze.

Jakie są główne techniki terapii poznawczo-behawioralnej?

Podstawową techniką używaną w terapii poznawczo-behawioralnej jest dialog sokratejski. Polega on na tym, że terapeuta zadaje pacjentowi pytania w taki sposób, żeby naprowadzić na znalezienie własnego sposobu rozumienia różnych sytuacji.

Kolejną techniką jest skalowanie, czyli określanie przekonań czy emocji w subiektywnej skali, np. 1-100. Dzięki temu pacjent może sam zauważyć, kiedy poziom nasilenia emocji się zmienia z czasem.

Różneg o rodzaju dzienniczki mogą służyć dokumentowaniu myśli, emocji i zachowań, jakie pojawiają się w czasie pomiędzy sesjami. Pomagają one w lepszym zrozumieniu, jakie sytuacje wywołują najbardziej problematyczne objawy, a w jakich sytuacjach objawy naturalnie się nie pojawiają.

Inną standardową techniką jest ekspozycja, czyli oswajanie sytuacji wywołujących lęk poprzez zaplanowane i kontrolowane wystawianie się na nie w bezpiecznych warunkach. Paradoksalnie jednym z najskuteczniejszych sposobów pracy z lękiem jest systematyczne wywoływanie i oswajanie go, w połączeniu z nauką nowych umiejętności pomagających go znieść.

Istnieje wiele różnych rodzajów psychoterapii poznawczo-behawioralnej, np. terapia schematów, analiza behawioralna, EMDR (desensytyzacja i ponowne przetwarzanie ruchami gałek ocznych), terapia uważności czy terapia dialektyczno-behawioralna. Każdy z nich wykorzystuje trochę inne techniki.

Jakie są jej zalety i wady?

Głównymi zaletami psychoterapii poznawczo-behawioralnej są jej krótkotrwałość i potwierdzona badaniami skuteczność w leczeniu określonych zaburzeń. Ponadto w trakcie trwania terapii pacjent ma okazję nauczyć się wielu przydatnych, praktycznych strategii radzenia sobie z trudnościami w życiu codziennym. Dzięki temu po zakończeniu terapii pacjenci mogą korzystać z tych technik by przeciwdziałać nawrotom choroby.

Terapia poznawczo-behawioralna wymaga dużego zaangażowania i pracy ze strony pacjenta – zarówno na sesjach jak i pomiędzy nimi. Dla niektórych osób to może być zniechęcające ze względu na brak czasu. Poza tym proces terapeutyczny, jak w każdej psychoterapii, wymaga od pacjentów konfrontacji z własnymi emocjami i wspomnieniami, co może wywoływać niepokój i dyskomfort.

Czy psychoterapia poznawczo-behawioralna jest skuteczna?

Terapia poznawczo-behawioralna jest najskuteczniejsza w leczeniu zaburzeń nastroju (np. depresji) i lękowych (np. fobii, zespołu stresu pourazowego). W leczeniu innych zaburzeń (np. osobowości czy uzależnień) również może być bardzo skuteczna, ale ponieważ zwykle wymaga więcej czasu, istnieje większe ryzyko przerwania terapii zanim pojawią się efekty. Poszczególne podejścia w nurcie poznawczo-behawioralnym zostały stworzone do leczenia konkretnych zaburzeń, np: terapia uważności – do depresji, EMDR – do zespołu stresu pourazowego (PTSD), terapia dialektyczno-behawioralna – do osobowości borderline, terapia schematów – do różnych zaburzeń osobowości.